لیکونکی پوهیالی احسان الله پامیر
ژبه او ليک
ژبه هغه اوازونه دي چې انسانان يي دخپلو افکارو او خيالاتو د څرګندولو په غرض تر يو خاص نظم او سيستم لاندې د صوتي غړو په واسطه له خولې څخه راباسي او په دې توګه په خپلو منځوکې يو له بله اړيکه پيدا کوي او ليک هغه سيمبولونه او علامې دي چې دهغوی په واسطه انسانان يو له بله خپل افکار اوخيالات اظهاروي ، ليک په عمومي ډول پر دوو برخو باندې ويشل کيږي يو تصويري ليک دی او بل الفبايي ليک په تصويري ليک کې انسانان خپل فکرونه او خيالات دتصويرونو او شکلونو په واسطه څرګندوي او داوازونو سره کومه رابطه نه لري اما په الفبايي ليک کې دهغو اوازونو له پاره چې په خبرواو اترو کې استعماليږي سيمبولونه راوړل کيږي او ددغه سيمبولونو مجموعه چې د يوې ژبې ټول اوازونه وښيي د ژبې الفبا بلل کيږي ژبه او ليک که څه هم يو له بله سره ډېرې نيږدې اړيکې لري خو بيا هم ژبه بيل شی ده او ليک بيل څيز دی دواړه بايده سره ګډ نه شي يو ژبپوه د ژبې او ليک په اړه ښه توپير کولای شي خو هغه کسان چې په دې اړه يي غور نه وي کړی ژبه او ليک دواړه يو شي بولي حتی کله کله ځيني خلک ليک اساس بولي او په همدې اساس د ژبې قضاوت کوي حال دا چې اساس ژبه ده او دليک قضاوت بايد د ژبې پر اساس وښيو همدغسې اشتباه ګانې کله کله د ګرامر او ژبې تر منځ هم واقع کيږي يو ژبپوه هر کله چې د ژبې ګرامر ليکي هيڅ کله دمورنۍ ژبې وويونکي ته دانه وايي چې داسې مه وايه داسې ووايه ، بلکه ددې پر ځای چې دې د مورنۍ ژبې څښتن ته لارښوونه وکړي دی په خپله بايد د مورنۍ ژبې له خاوند څخه لارښوونه او هدايت واخلي يعني بايد پوښتنه ځنې وکړي چې تاسې څنګه وايي ؟ هرډول چې هغوی ويل دی بايد هغه شی کټ مټ په خپل ډيټا کې ضبط کړي دا ځکه چې ګرامر د ژبې له مخې ليکل کيږي او ژبه د ګرامر له مخې منځ ته نه راځي ، يو ژبپوه هيڅ وخت دا زيار نه باسي چې د ژبې ټول مواد هرومرو تر عمومي قواعدو لاندې راولي ځکه چې دده په نزد د ګرامر د پوهانو په اصطلاح د ژبې استثناآت هغومره اهميت لري لکه باقاعده شيان چې يې لري او استثناآت هم دژبې يوه مهمه برخه تشکيلوي نو که چېرې دی له هغو سترګې پټې کړي يا يې په بله بڼه سره وښيي په حقيقت کې دی د ژبې له يوې مهمې برخې سترګې پټوي او دژبې ددغې برخې په حقيقي بڼه او ساختمان باندې پرده غوړوي او هغه چاته چې دده د تحقيق له مخې نوموړې ژبه مطالعه کوي نيمګړې مالومات وړاندې کوي
نوم مې احسان الله دی او پامیر تخلص کوم دډګروال شاه حسن خان احمدي زوی دوردګو ولایت د چک ولسوالی به کاریز احمد خان کلي کې زږیدلی یم او اوسمهال په کابل ښارکې اوسیږم زما ویبلاګ ستاسو ویبلاګ ستاسو درغنده نیوکو او انتقادونو په هیله !ahsanpamir@yahoo.com